de historie van
Nieuwolda,
Oldambt
Nieuwolda, Oldambt
Historische schets
Nieuwolda, vroeger Midwolderhamrik (Gronings: Neiwol, Nijwol, Nijwolde, ’t Hammerk of ’t Golden Hammerk) is een dorp in de landstreek Oldambt en de gelijknamige gemeente in de Nederlandse provincie Groningen.
Nieuwolda was tot 1990 een zelfstandige gemeente en werd toen ingelijfd door de gemeente Scheemda, die in 2010 opging in de gemeente Oldambt. Het dorp telt volgens gegevens van het CBS 1.210 inwoners (2008).
Geschiedenis
Nieuwolda is ontstaan in de zestiende eeuw op de voormalige oeverwallen van de Munter Ae. Vermoedelijk is deze streek nooit geheel verlaten geweest. De verhoogde erven van de boerderijen bij het klooster Menterwoldeboden vermoedelijk voldoende beschutting tegen stormvloeden.Omstreeks 1542 werd een nieuwe kadedijk aangelegd ter beteugeling van de Dollardvloeden. Deze dijk volgde het tracé van de oeverwallen langs de Munter Ae tussen Woldendorp en ’t Waar. Het dorp is aan die dijk ontstaan; de oudste boerderijen staan zijdelings tegen de dijk. Omstreeks 1573, enkele jaren na de Allerheiligenvloed werd deze waterkering uitgebouwd tot een zeedijk. Johan Rengers van ten Post noemt dorp het rond 1582 een vledder (moeras) in de uterdycken achter Wagenborgen in den Dullert gelegen, dat na de Allerheiligenvloed van 1570 door de Oldambtsters succesvol herbedijkt is. Door oorlogshandelingen raakte deze dijk omstreeks 1589 in ongerede. Op de plek van de belangrijkste sluizen bij Nijezijl (vermoedelijk bij het huidige dorp) en Zwaagsterzijl werden na 1580 schansen gebouwd, die met Spaansgezinde troepen werden voorzien. Deze Nijezijl is mogelijk identiek aan de Waghenborgerzijl, genoemd in 1580. Na de Reductie van 1594 werden de dijken weer hersteld. In 1626, 1666 en 1701 volgden nieuwe inpolderingen.
De oorspronkelijke naam van het dorp was Midwolderhamrik, ofwel de hamrik (de gemeenschappelijke gronden in het buitengebied) van Midwolda. Vandaar de naam ’t Hammerk, waaronder het dorp bij de lokale bevolking nog steeds bekendstaat. In de loop der eeuwen werd steeds meer land op de Dollard teruggewonnen. Op dat nieuwe land was het goed boeren. Nieuwolda staat daarom in Groningen ook wel bekend als ’t golden hamrik. De rijkdom van de vroegere boeren is terug te vinden in de fraaie gebouwen. Het dorp wordt door het Termunterzijldiep doorsneden.De hervormde kerk van Nieuwolda is een eenbeukig kerkgebouw, daterend uit 1718. met een toren uit 1765. Op de torenspits staat een zeemeermin als verwijzing naar het land dat op de zee is teruggewonnen. De kerk heeft een bijzonder orgel van J.F. Wenthin uit 1787.Van 1910 tot 1934 had het dorp een station aan de door de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij (NOLS) aangelegde spoorlijn Zuidbroek – Delfzijl.In Nieuwolda bevindt zich het museumgemaal De Hoogte dat door een historische Bronsmotor wordt aangedreven. Het kinderwagenmuseum is gevestigd in een monumentale boerderij uit ± 1750 (schuur) resp. 1905 (voorhuis). Ten noordwesten van Nieuwolda ligt sinds 1980 het Hondshalstermeer. Door het dorp loopt de Internationale Dollardroute voor fietsers. Langs Nieuwolda loopt de N362. [bovengenoemde informatie is van Wikipedia]
Heden
Sinds 2010 is Nieuwolda als dorp onderdeel van de gemeente Oldambt, nadat het eerder bij de gemeente Scheemda onderverdeeld was. In 2017 zijn er 1384 inwoners geteld. Zie hiervoor het overzicht op de volgende pagina. Hoewel dus in het krimpgebied gelegen zijn er de laatste twee jaar weer iets meer inwoners geteld.
Wetenswaardigheden
Er is in Nieuwolda één basisschool gevestigd, OBS Letterwies. Er zijn 19 verenigingen actief in Nieuwolda, waarmee het dorp met recht wel actief genoemd kan worden. Nast de sportverenigingen zijn er o.a. twee toneelverenigingen, een schildersclub en entertainmentvereniging die evenementen organiseert.
Er zijn drie horecagelegenheden, waaronder het buurthuis ‘t Trefpunt. Ook is er het oude museumgemaal en het Hertenkamp dat in 2018 helemaal vernieuwd is.
Zie homepagina voor alle verenigingen en organisaties.